مفصل چیست و طبقه بندی مفاصل چگونه انجام میشود؟
ابتدا لازم است تعریفی از مفصل داشته و سپس انواع مفاصل را طبقه بندی می نماییم.
تعریف مفصل
به سطوح استخوانی که در یک نقطه با هم اتصال و تلاقی پیدا می‌کنند مفصل می گویند مفصل شامل سطوح مفصلی می باشد که می تواند توسط غضروف ها احاطه شده و نقش کاهش اصطکاک را در آنها بازی نماید. به طور کلی مفاصل در بدن می توانند به سه دسته نیمه متحرک متحرک و بدون تحرک تقسیم بندی شوند.
تقسیم بندی مفاصل به لحاظ ایجاد تحرک
همانطور که ذکر گردید و مفاصل در بدن به سه دسته تقسیم بندی می شوند.
مفاصل بدون تحرک یا synarthrosis
در این مواصل حرکت های بسیار بسیار کم و یا ناچیز وجود دارد به عبارتی حرکت در حدی می باشد که می توان از آن چشم پوشی نمود مانند مفاصل فیبروز در ناحیه ستون مهره ای و یا سوچورهای جمجمه ای.
مفاصل نیمه متحرک یا amphiarthrosis
در این مفاصل حرکت ها بسیار کم بوده و مقدار خفیف از حرکت در آنها وجود دارد مواضعی که حاوی غضروف های مفصلی می باشند و همچنین دیسک‌های بین مهره‌ای از این دسته مفاصل می باشند.
مفاصل متحرک یا diarthrosis یا synovial joint
این گونه از مفاصل به نام مفاصل سینوویال نیز مطرح می باشند که در این دسته مفاصل می توانند شامل سطوح مفصلی کپسول مفصلی و غضروفهای بین سطوح مفصلی را شامل باشند که خود این مفاصل می توانند به ۶ گروه دیگر تقسیم شوند که در زیر به آنها اشاره خواهد شد.
تقسیم بندی مفاصل به لحاظ محور حرکتی
در تقسیم بندی طبقه بندی دیگری از مفاصل وجود دارد که بر اساس محورهای حرکتی آنها می‌توان مفاصل را تقسیم بندی نمود. که در زیر به آنها اشاره می شود.
Nonaxial joint
که در آنها حرکت هایی مانند سر خوردن یا گلایدینگ اتفاق می‌افتد مانند انتهای استخوان اولنا و رادیوس
Monoaxial joint or uniaxial joint
Biaxial joint
Multiaxial joint
تقسیم بندی مفاصل به لحاظ درجه آزادی حرکت
همچنین طبقه بندی دیگری از مفاصل وجود دارد که آنها را بر اساس درجه آزادی حرکت در مفاصل تقسیم‌بندی می نماید که به طور کلی به مفاصل با درجه آزادی یک و دو و سه درجه آزادی تقسیم می شوند.
تقسیم بندی مفاصل به لحاظ بافتهای محیط مفصل
تقسیم بندی دیگری در مفاصل وجود دارد که بر اساس بافت های احاطه کننده آن ها به چهار دسته تقسیم می نماید که شامل :
Fibrous joint
مفاصلی هستند که توسط بافت های همبند غنی از کلاژن احاطه شده‌اند.
Cartilaginous joint
این مفاصل بر اساس اینکه غضروف های اولیه یا ثانویه آنها را احاطه می کند به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
Synovial joint
Facet joint
که مفاصل بین سطوح مفصلی در مهره ها را شامل می شوند.
تقسیم بندی مفاصل بر اساس خواص بیومکانیکی آنها
مفاصل بر اساس این که به لحاظ بیومکانیک چه ترکیب هایی دارند به سه دسته زیر تقسیم می شوند :
مفاصل ساده simple joint
مفاصل ترکیبی compound joint
مفاصل مرکب complex joint
در شکل زیر به نمونه ای از مفصل سینوویال که نمودی از مفصل کامل را شامل میشود توضیحاتی خواهیم داد
به عنوان مثال در مفاصل ای مانند شانه و یا لگن یا هیپ و زانو شامل دو استخوان به هم رسیده که با سطوح مفصلی از جنس غضروف به هم اتصال دارند همچنین بافت اطراف مفصل را کپسولی از جنس فیبرو احاطه می‌نماید که نقش تغذیه و حفاظتی را ایفا می نماید. عناصر دیگری که در مفصل می‌توانند نقش مهمی از آن را ایفا نمایند عضلات اطراف مفصل بورس‌های و فردی که نقش کاهش اصطکاک را در آنها ایجاد می نمایند و مایع مفصلی که نقش لوبریکانت و کاهش اصطکاک را دارد در موارد مختلفی که هر کدام از این ساختارها دچار اختلال شود می تواند بسته به این که غنی از عصب باشد یا درصد کمی از عصب داشته باشد می تواند با درد شدید و یا درد مختصری همراه باشد.
متخصصین ارتوپدی و فیزیوتراپی با دانش بر ساختار مفصل و ارزیابی های بالینی نقش مهمی در تشخیص اختلالات مفصلی داشته و با دادن آگاهی‌های لازم به بیماران به درمان آنها کمک می نمایند که در کلینیک فیزیوتراپی مرکزی شریعتی با بهره گیری از ارزیابی های دقیق بالینی کمترین اختلالات مفصلی نیز قابل شناسایی و درمان می باشند.